Dag, dromer

Imitatie of inspiratie - wat mag wel en wat mag niet??? Een vraag door Marion.
Dank je wel Marion, dit is misschien zelfs wel een van de meest gestelde vragen of opmerkingen: wanneer is het inspiratie en wanneer is het imitatie.

De achterliggende gedachte is dat men zich bezwaart voelt. Inspiratie wordt altijd verwelkomd, we worden allemaal graag geinspireerd, het is ook het succes van de socials en fotografiewebsites. Maar imitatie staat ook synoniem voor jatwerk. Waar ligt de grens?

Een goede vraag, die mij even terug bracht naar ons bezoek aan de NDSM werf. Ter voorbereiding van een nieuwe workshop zijn wij daar naar toe geweest om textures te maken. Alles wat verweerd is kan je natuurlijk naar hartenlust fotograferen, de werf is een grote speelzaal van supergave details. Ook als je houdt van abstracties kan je bij deze werf je hart ophalen. Je ziet kunstenaars aan het werk. Er zijn allerlei kunstvoorwerpen en er is graffiti, veel graffiti. Het fotograferen van graffiti of andere kunst is iets waarbij je, denk ik, terecht af kan vragen of je dat zo maar kan gebruiken. Volgens mij ligt de grens heel duidelijk bij het profiteren daarvan. Zou je een foto van kunst herkenbaar maken en op die manier verkopen, dan verdien je aan het werk van iemand anders. Dat valt onder copyright.

Bij een detail opname, waar het werk van de kunstenaar zelf onherkenbaar is, maak je gebruik van wat de kunstenaar wel gemaakt heeft, maar niet als eindresultaat. Echt zeker weten doe ik het niet, het lijkt mij dat dit een grensgeval is wat soms wettelijk wel mag en soms niet. Herkenbaarheid zal het sleutelwoord zijn, maar ook of je het commercieel gebruikt. Denk maar eens aan muziek, als iemand een song uitbrengt waarin bepaalde tonen elkaar opvolgen zoals die in het origineel zijn, dan komt er vaak wel een claim. Zou je echt een cover maken, dan is het origineel heel herkenbaar en zal de originele artiest daar ook aan mee verdienen. Krijgt een bestaande song een heel eigen sausje, dan is dat toch weer wat nieuws geworden, die soms zelfs mooier is dan het origineel. Zing jij thuis mee met de radio, of zing je iets op een familiefeestje dan is dat prima. Mocht je twijfelen, dan is het altijd netjes om met de maker contact op te nemen.
Wettelijk ligt er een vrij duidelijke grens, die over commercieel gebruik gaat.

Gevoelsmatig speelt er vaak toch wat meer mee. Een veel gehoorde term is dat men vind dat je authentiek moet zijn. Soms is dat ook een verwijt, men vind dat anderen authentiek moeten zijn. Soms vindt iemand dat van zijn of haar eigen fotografie, is er de wens om authentieker te zijn.

Met locaties is het vaak net zo, soms wil men dat niet delen omdat een locatie kwetsbaar is. Dat is nobel en iets waar we zeker allemaal stil bij zouden kunnen staan: onze fotografie en het delen van foto's heeft invloed op de natuur. Vaak is het beter om een foto veel later te delen, denk bijvoorbeeld aan uilskuikens. Als je dat soort foto's deelt als de vogels uitgevlogen zijn, dan trigger je niet onbedoeld een massa fotografen.

Ook zijn er fotografen die een locatie niet willen delen, omdat men het succes van die locatie voor zichzelf wilt houden. Als ware ontdekkingsreizigers plaats men dan een virtuele vlag: dit is van mij. Net als dieren hun territorium markeren door hun geur achter te laten, doen de fotografen dat dan met pixels. Tja.

Toch gaat dit soort vragen vaak over wat anders. Men ziet bijvoorbeeld een type macro foto die in de smaak valt. Om erachter te komen hoe die gemaakt is, probeert men de foto na te maken. Echt 100% gelijk zal die niet kunnen zijn, men probeert de "look&feel" van een foto na te maken. Ook op workshops gebeurd dat, men vraagt dan hoe ik een foto zou maken van een bepaalde bloem en vervolgens voelt men zich bezwaart om die foto te maken. Niet iedereen natuurlijk, maar soms. Maar juist op een workshop mag je alles nadoen.

Wat mag wel en wat mag niet zijn gewetensvragen - iets wij tegen onszelf zeggen. En dat dan ook kunnen ontzeggen. Bij twijfel kan je zeker ook jezelf te rade gaan: zou jij het erg vinden als een ander iets probeert na te doen?

De uitzending waarin John Cleese geinterviewd werd ( jaren geleden al) heeft mij hierin geholpen. Nakijkend op zijn lange carriere, de ups en downs, de lastige start, het mooie verloop later, de films en uitzendingen: getint met humor en de leuke Britse zelfspot vertelde hij daarover. De interviewer stelde de vraag over comedians die hem nadoen en vroeg wat John daarvan vond. Zijn reactie was: "natuurlijk doen ze dat, het is hoe je leert. Ik ben ook zo begonnen, door na te doen."

En zo is het volgens mij ook. Je leert je veters te strikken door na te doen. Je leert te schrijven door na te doen, uiteindelijk wordt het jouw handschrift. Je doet na wat je ouders doen. Je doet na wat men op school voordoet. Nadoen is hoe mensen leren, het is mens eigen. Je doet kennis en ervaring op door na te doen. We hebben er zelfs een spreekwoord voor: Goed voorbeeld doet goed volgen. Doe vooral na! Na een tijdje wordt het eigen en geef je er toch een eigen invulling aan.

Een gelijksoortige vraag kwam van Suzanne. Zij vroeg zich af waar de inspiratie voor deze foto vandaan kwam? Grappig genoeg van foto's die eigenlijk niet eens zo heel erg op mijn foto lijken. Deze foto is ontstaan door wat ik bij Jo Stephens zag: zij heeft een serie over bluebels op haar website staan. Wat mij opviel is dat zij die in vol zonlicht gefotografeerd had, iets wat ik meestal niet doe. Tijdens het fotograferen maakt zij dan een ICM, een beweging. De foto's hebben een mix van scherp en vervaging, dat is wat mij triggerde: scherp, vervaging, hard licht. Toen ik haar foto's zag bloeiden de boshyacinten hier ook en scheen de zon, op die manier trachtte ik haar foto's na te doen. In de zoektocht naar compositie, beweging en scherpte waren de bloemen al uitgebloeid, nog voordat ik een eigen idee had gekregen.




Dit concept belandde even in de koelkast, totdat onze eigen tuin vol in bloei kwam. Na een stuk of 80 foto's was de eerste conclusie: de zon waar Jo zo graag mee fotografeert, is niet mijn vriend. Ook bleek een statief noodzakelijk en vanwege de lange sluitertijd mocht het niet waaien voor de scherpte. Alle foto's die ik weggegooid heb, hadden me dat geleerd wat niet moest, zodat ik wist wat wel moet. Al met al lijkt wat ik ben gaan doen helemaal niet op de foto's van Jo Stephen, maar het is wel waar het idee vandaan is gekomen. Inspiratie ontstaat ook in de natuur en zoals hier: tijdens het fotograferen en het onderzoeken van mogelijkheden.

Uit imitatie ontstaat inspiratie, door doen ontstaat ook inspiratie. Mooi toch!